Địa điểm: Đình Vạn Ninh, thôn Trung, Phường Móng Cái 2, Quảng Ninh
Thời gian: Thường tổ chức vào ngày 10–11 tháng Giêng âm lịch hằng năm
Khoảng cách: Cách trung tâm Bãi Cháy khoảng 200 km, mất khoảng 4 giờ di chuyển bằng ô tô
Ðình Vạn Ninh được xây dựng vào khoảng thế kỷ 15 để thờ Lý Thường Kiệt, người được tôn là Thành hoàng làng. Ðây còn là nơi thờ Vua Trần Nhân Tông, vua Lê Thái Tổ, Hưng Ðạo Vương Trần Quốc Tuấn, tướng quân Phạm Ngũ Lão, tướng quân Yết Kiêu, Thiền sư Không Lộ, Thiền sư Giác Hải.
Vang vọng hồn thiêng nơi cửa biển
Giữa miền địa đầu Tổ quốc, nơi sóng nước Móng Cái hòa quyện cùng sắc trời biên cương, lễ hội đình Vạn Ninh hiện lên như một khúc ca trầm hùng, linh thiêng và đầy tự hào. Không chỉ là lễ hội đầu xuân tôn vinh những bậc tiền nhân có công với nước, lễ hội còn là nơi hội tụ của những giá trị văn hóa lâu đời, đậm đà bản sắc vùng ven biển Đông Bắc. Mỗi dịp tháng Giêng về, người dân Vạn Ninh lại nô nức trẩy hội – như một cuộc trở về với cội nguồn, với niềm tin và niềm tự hào dân tộc bất diệt.
Nguồn gốc và ý nghĩa
Lễ hội bắt nguồn từ đình Vạn Ninh – được dựng từ thế kỷ XV, là nơi thờ phụng danh tướng Lý Thường Kiệt, người từng chọn vùng biển này làm nơi luyện thủy quân, dựng phòng tuyến bảo vệ bờ cõi Đại Việt.
Ngoài ra, đình còn phối thờ nhiều anh hùng dân tộc như Trần Hưng Đạo, Phạm Ngũ Lão, Yết Kiêu, Trần Nhân Tông, Không Lộ thiền sư, vua Lê Thái Tổ… thể hiện lòng tri ân sâu sắc của hậu thế.
Lễ hội vì vậy mang ý nghĩa tưởng nhớ công lao tổ tiên, giữ gìn đạo lý “uống nước nhớ nguồn” và bồi đắp tinh thần gắn kết cộng đồng.
Nghi thức và hoạt động đặc sắc
Phần lễ
Diễn ra trong hai ngày 10–11 tháng Giêng, bắt đầu với nghi thức cáo yết thần linh, rước thần từ gò Nghênh Thần về đình chính.
Lễ tế Thành hoàng được tổ chức trang trọng với các nghi thức cổ truyền, cầu cho quốc thái dân an, mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu.
Phần hội
Nổi bật là diễn xướng hát cửa đình (còn gọi hát chầu thần, hát nhà tơ) – một di sản văn hóa truyền miệng độc đáo với tiếng trống, phách, giọng ca vang vọng.
Ngoài ra, còn có các trò chơi dân gian như kéo co, bịt mắt bắt vịt, đập niêu, cờ người, thi thuyền nan, đá bóng,… tạo bầu không khí rộn ràng, náo nhiệt.
Giá trị văn hóa và tín ngưỡng
Hát cửa đình ở Vạn Ninh là sự giao thoa giữa ca trù, tín ngưỡng thờ Thành hoàng và nghệ thuật dân gian sân khấu hóa, lưu giữ mạch nguồn âm nhạc cổ truyền.
Ngày 10/11/2023, Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch đã công nhận lễ hội đình Vạn Ninh là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, khẳng định giá trị đặc biệt của lễ hội trong kho tàng di sản dân tộc. Ngày 19/2/2024 (tức mùng 10 tháng Giêng), lễ hội long trọng đón nhận bằng công nhận di sản.
Tiềm năng du lịch và bảo tồn
Lễ hội đình Vạn Ninh là một trong những sự kiện văn hóa – tâm linh lớn nhất vùng cửa ngõ Móng Cái, thu hút đông đảo người dân và du khách. Đây là điểm nhấn trong du lịch đầu xuân của Quảng Ninh, kết nối văn hóa đất liền với biển cả, quá khứ với hiện tại.
Dù đối diện thách thức trong việc truyền dạy hát cửa đình và bảo tồn nghi lễ, nhưng với sự quan tâm của chính quyền, các lớp truyền dạy, phục dựng đình, và việc gắn kết lễ hội với du lịch đã mở ra cơ hội duy trì bền vững di sản.
Kết luận
Lễ hội đình Vạn Ninh không chỉ là một sự kiện tín ngưỡng, mà còn là “cuốn sử sống” khắc ghi tinh thần và bản lĩnh của người dân vùng biên ải. Trong nhịp sống hiện đại, tiếng hát cửa đình và nghi lễ linh thiêng vẫn vang vọng như lời nhắc nhở về cội nguồn, bản sắc và sức mạnh trường tồn của dân tộc.
